بسم الله الرحمن الرحیم
کُلًّا نُمِدُّ هَٰؤُلَاءِ وَهَٰؤُلَاءِ مِنْ عَطَاءِ رَبِّکَ ۚ وَمَا کَانَ عَطَاءُ رَبِّکَ مَحْظُورًا (اسراء/20)
ترجمه: ما به هر دو گروه (دنیا طلبان و آخرت خواهان) از عطایاى خود کمک می کنیم و عطایاى پروردگار تو از هیچکس منع نشده است.
- نُمِدّ به معنی ما کمک می کنیم است و از ریشه مدد است که معنی لغوی آن امتداد و کشیدن می باشد که اگر کاری که انجام می گیرد در ادامه و دوام کار سابق باشد را مدد می گویند. از این کلمه معلوم می شود که در این آیه خداوند از هدایت صحبت نمی کند بلکه می فرماید هر کسی در هر کاری که اراده کرده است و انجام می دهد ما در تحقق آن کمک می کنیم. محظور به معنی ممنوع است و خداوند می فرماید هیچ محدودیتی در این کمک وجود ندارد. این مطلب در پاسخ به سوال مقدری است که ممکن است به اذهان خطور کند که آیا خداوند از دست کافر در کفرش می گیرد؟ در جواب باید گفت خداوند در دنیا انسان را مختار خلق کرده است و امکان اختیار را هم برایش فراهم نموده است زیرا هر گونه ممنوعیت و محدودیت بر خلاف فلسفه جهان خلقت است که باید انسان ها در انتخاب آزاد باشند تا در قیامت تنبیه و پاداش بدون اجحاف باشد.
- علامه طباطبایی می فرماید: اهل دنیا در دنیای خود و اهل آخرت در آخرت خود از عطای خدا استمداد می کنند (البته استمداد اهل دنیا و فاجران از خداوند آگاهانه نیست و خداوند انتظار غلط آنها از دنیا را در حقیقت پاسخ می دهد) و تقدم واژه "کلاً" ( که مفعول است و می بایست بعد از فعل می آمد) بر نمدّ دلالت بر تاکید دارد که هیچ فرقی بین دو گروه نیست و امداد خداوند عمومیت دارد. و نیز آمدن صفت رب در این آیه نیز دلالت دارد بر اینکه بین متربیان در نزد مربی هیچ فرقی نیست.
اگر قرار است قیامتی باشد و به حساب انسان ها رسیدگی شود تا زمان امتحان یک مربی تمام تلاش خود را می کند که متربیان شرایط یکسان در امتحان داشته باشند.
- محدودیت ها از سوی خداوند نیست. فیاض علی الاطلاق فیض خود را بدون بخل بر همه دارد این قابل است که قادر به جذب فیض نیست و تفاوت ها از همینجا ایجاد می گردد.
- برخورداری انسانهای بدکار (فاجر) نباید باعث تضعیف ایمان نیکوکاران شود. خداوند در این دنیا به کمک کردن به انسانها در تحقق خواسته هایشان متعهد شده است. اگر غیر از این بود و برخورداری ها و محرومیت ها در این دنیا بر مبنای ایمان و کفر انسانها اتفاق می افتاد، دنیا خاصیت خود را از دست می داد و بجای اینکه دار عمل و آزمایش باشد به دار مکافات تبدیل می شد.
- در تفسیر مجمع البیان این سوال و جواب آمده است. سوال: آیا جایز است انسان مؤمن هم طالب دنیا باشد و هم طالب آخرت؟ جواب: بله جایز است به شرطی که دنیا را تابع آخرت قرار دهد. مثل اینکه فرد برای جهاد در راه خدا به کارزار می رود و هدفش زنده کردن دین خدا است و غنیمت هم به دستش بیافتد.
- در کتاب فی ظلال القرآن سید قطب یک جمله زیبا می گوید و آن اینکه: مال دنیا در آخرت بال مگسی نخواهد ارزید. لذا به فکر آخرت باشیم و از برخورداری دیگران از مال دنیا خود را نرنجانیم.
- اینها بحث فردی است و به معنی عدم برنامه ریزی در جوامع اسلامی برای قدرتمند شدن و ثروتمند شدن نیست.
