دنیا و آنچه دارد به حسرت خوردنش نمی ارزد

بسم الله الرحمن الرحیم

فَخَرَجَ عَلىَ‏ قَوْمِهِ فىِ زِینَتِهِ  قَالَ الَّذِینَ یُرِیدُونَ الْحَیَوةَ الدُّنْیَا یَا لَیْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِىَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ (قصص/79)

ترجمه آیه: پس [قارون‏] با کوکبه خود بر قومش نمایان شد. کسانى که خواستار زندگى دنیا بودند گفتند: «اى کاش مثل آنچه به قارون داده شده به ما [هم‏] داده مى‏شد واقعاً او بهره بزرگى [از ثروت‏] دارد.»

1.       قصه قارون برای جامعه امروز ما نکات آموزنده بسیار دارد. چرا که جامعه امروزی ما گرفتار اختلاف طبقاتی شدید است و عده ای دارایی خود را به رخ می کشند و عده ای در حسرت رسیدن به مال و منال هستند.

2.     قصه از این قرار است که شخصی بنام قارون که از قوم بنی اسرائیل و حتی بنا به برخی منابع از فامیل های حضرت موسی بوده با علم و مهارت اقتصادی که داشته است به ثروت بسیاری دست می یابد و در نتیجه رفتار و منشش عوض می شود به حدی که دیگر برای مردم و حتی حضرت موسی قابل تحمل نمی شود. قرآن از ویژگی هایی چون تفاخر، خود بزرگ بینی، تحقیر اطرافیان و حتی کفر او در اثر ثروت زیاد یاد می کند. مردم که از دست رفتار تحقیر آمیز او و بی ایمانی اش خسته شده اند پنج نصیحت برای او می کنند. در پاسخ قارون مدعی می شود که کسب مال حاصل تلاش و تیز هوشی او بوده است و خداوند نقشی در کسب مال او ندارد. این نصایح هیچ تاثیری در قارون نداشته و او به همان رفتار های خود ادامه می دهد. بلکه با کمک ثروت خود با تهمت می خواهد پیامبر خدا را از مقابل خود بردارد. در این میان کسانی که از ایمان کمتری برخوردار بودند دلشان لک می زد برای دارایی های او و آرزو داشتند که ایکاش آنها جای او بودند. و افراد دانا و با ایمان با دیدن این اموال می گفتند: پاداش خداوند برای مؤمنان بهتر است. این رفتار قارون خشم الهی را برانگیخت و قارون به عذاب الهی گرفتار شد و خودش و اموالش همه به زمین فرو رفت. کسانی که این صحنه را می دیدند و تا دیروز آرزو می کردند که جای قارون بودند، نه تنها دیگر چنین آرزویی را نداشتند که خدا را شاکر بودند که جای او نیستند و به عذاب خدا هم گرفتار نمی باشند.  

3.     مرحوم مغنیه در تفسیر الکاشف معتقد است ثروتمندان امروز در میزان دارایی با قارون قابل مقایسه نیستند و شاید چندین برابر او ثروت داشته باشند و با کاخ های بزرگ و ماشین های بسیار گران قیمت و املاک و غیره ثروت خود را به رخ مردم ندار و فقیر می کشند. متاسفانه مردم هم دنیا برایشان مهمتر از ثواب آخرت شده و در نتیجه در حسرت مال و منال هستند.

4.     ایمان به خدا محبت دنیا را از دل انسان در می آورد. خداوند در آیات 3 و 4 سوره احزاب می فرماید خداوند در درون هیچ انسانی دو دل قرار نداده است و در یک دل هم دو عشق جای نمی گیرد.

5.     ادعای قارون بر اینکه ثروت من حاصل تلاش خودم و دانشی که دارم می باشد ادعای کذبی است که انسان ها از سر تکبر و به دلیل ندیدن حقیقت ها مرتکب می شوند. انسان در برخورداری از استعدادی که دارد چه نقشی دارد؟ و یا انسان ها در ایجاد شرایط محیطی کسب و کار چه نقشی دارند؟ انسان ها در ایجاد امکانات مادی ثروت اندوزی مثل نعمت های الهی چه نقشی دارند؟ انسان و استعدادی که دارد و تمام آنچه را که کسب می کند همه از آن خداوند است. چه انسان های با استعدادی که ندارند و چه انسان های کم استعدادی که برخوردار از هر نعمتی هستند. و این نیست مگر برای اینکه همه بفهمیم که: اللَّهُ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَقْدِرُ ( رعد/26) این خداوند است که اگر بخواهد به هر کسی رزق زیاد می دهد و به هر کسی که بخواهد رزقش را محدود می سازد.

6.     در حدیث قدسی نقل است که: ‏ إنّ من عبادى مَن لا یصلحه الاّ الفقر فإن اغنیته لأفسده ذلک و انّ من عبادى من لا یصلحه الا الغنى فإن افقرته لافسده ذلک‏ خداوند می فرماید برخی از بندگانم فقیر باشند بهتر است چون بی نیازی آنها را به تباهی می کشاند و برخی از بندگانم بی نیاز باشند بهتر است چون تحمل فقر را ندارند و اگر فقیر و نیازمند بشوند تباه می شوند.

7.      آنان که با دیدن زرق و برق دنیا زود دل می بازند و فریفته مال دنیا می شوند و آرزوی داشتن خانه آنچنانی و ماشین آنچنانی و زن و دارایی و حساب بانکی و ... می کنند، خود در رفتار ثروتمندان مؤثرند. اگر داشتن مال دنیا در چشم مردم بی ارزش بود و دنیا در حد رفع نیاز برای انسان ها ارزشمند بود اشخاصی مثل قارون پیدا نمی شدند و یا حد اقل بازار فخر فروشی با مال دنیا کساد می شد.

پنج نصیحت کلیدی برای ثروتمندان و پولداران

بسم الله الرحمن الرحیم

 وَ ابْتَغِ فِیمَا ءَاتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الاَخِرَةَ  وَ لَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا  وَ أَحْسِن کَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ  وَ لَا تَبْغِ الْفَسَادَ فىِ الْأَرْضِ  إِنَّ اللَّهَ لَا یحِبُّ الْمُفْسِدِینَ (قصص/77)

ترجمه آیه: و با آنچه خدایت داده سراى آخرت را بجوى و سهم خود را از دنیا فراموش مکن، و هم چنان که خدا به تو نیکى کرده نیکى کن و در زمین فساد مجوى که خدا فسادگران را دوست نمى‏دارد.

از آیات مربوط به قارون حرام بودن مال و ثروت او معلوم نیست و شاید خلاف آن نیز قابل استدلال باشد یعنی احتمالا قارون مال خود را از راه حرام کسب نکرده بود ولی اشکال قارون جمع کردن و انباشتن مال دنیا بر روی هم و دلباختن به مال و ثروت است که باعث انحراف و دوری از خدا شده است لذا توجه به این چهار نصیحت برای ثروتمندان می تواند آنها را از آسیب هایی که همه ثروتمندان را تهدید می کند مصون نماید:

1.       نباید به مال دنیا دل بست. پیامبر اکرم ص فرمود: حب دنیا رأس همه خطا ها و انحراف ها است.

2.     هر آنچه در این دنیا وجود دارد وسیله ای است که انسان می تواند به کمک آن آخرت خود را آباد کند. عده ای از مؤمنین فقیر نزد پیامبر اکرم ص شرفیاب شدند و گله مندانه گفتند: ثروتمندان مؤمن راحت حج می کنند و خمس و زکات می پردازند و مسجد بنا می کنند و ما فقرا از انجام این اعمال خیر محروم هستیم. پیامبر اکرم به آنها اذکار و عباداتی آموخت که ثواب بسیار داشت. بعد از مدتی مجددا گله مندانه نزد حضرت شرفیاب شدند که ثروتمندان مؤمن هم این اعمال و اذکار را یاد گرفته اند و انجام می دهند. پیامبر اکرم فرمود: این یک توفیق و فضل الهی است.    

3.     نصیحت سوم قرآن که فرموده است "سهم خود از دنیا را فراموش مکن" به سه صورت توضیح داده شده است: الف- سهم تو از دنیا اگر جوانی، سلامت جسم، نیروی جسمانی، فرصت ها و فراغت ها، نشاط و با انگیزه بودن و ... است تلاش کن آنها را قبل از از دست دادن در راه آخرت خود صرف کنی ب- از آنچه خداوند برای مؤمنین حلال کرده است در خوردن و آشامیدن و امثال آن لذت ببر و خود را از بهره مندی از دنیا محروم مکن. مؤمن هم از لذت دنیا برخوردار است و هم از لذت آخرت. ج- ای انسان فراموش نکن که بیشتر از آنچه که می خوری و می پوشی و استفاده می کنی از دنیا سهم نداری و اگر بیشتر از مصرف خودت ذخیره کنی تنها خزانه داری بیش نیستی.

4.     نیازمندان را فراموش نکن. اگر امروز از نعمتی برخورداری به لطف و کرم و احسان خداوند است؛ پس اولا شکر آن را بجا بیاور و ثانیا با مردم نیازمند همدردی کن و نیاز آنها را برآورده ساز.

5.     مال خود را در راه فساد و گناه صرف نکن. مال دنیا و توجه و محبت به آن باعث طمع و کبر و آرزوهای طولانی می شود و آنها باعث غفلت از یاد خدا می شود و فراموشی یاد خدا باعث فراموشی نیازمندان و فقرا و حتی انجام اعمال خیر و در نتیجه قساوت قلب نسبت به آنها می شود که همین امر ریشه تمام ظلم ها و فساد ها و ریخته شدن خون ها و ... می باشد.

قارون مظهر ثروت آمیخته با کبر و غرور است و هرکسی می تواند قارون زمان خود باشد.

بسم الله الرحمن الرحیم

إِنَّ قَارُونَ کَانَ مِن قَوْمِ مُوسىَ‏ فَبَغَى‏ عَلَیْهِمْ  وَ ءَاتَیْنَاهُ مِنَ الْکُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ أُوْلىِ الْقُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لَا تَفْرَحْ  إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ (قصص/76)

ترجمه آیه: قارون از قوم موسى (بنی اسرائیل) بود و بر آنان ستم کرد، و از گنجینه‏ها آن قدر به او داده بودیم که کلیدهاى آنها بر گروه نیرومندى سنگین مى‏آمد، آن گاه که قوم وى بدو گفتند: « بر داشته هایت مناز که خدا کسانی را که به مال دنیا می نازند دوست نمى‏دارد.

1.        بغی به معنی طلب چیزی بیش از آنچه مستحق آن است و نیز به معنی ظلم و تجاوز به حدود دیگران می باشد و تنوأ از ریشه ناء یعنی بار او از شدت سنگینى کمرش را خوابانید و عُصبَه به گروهی کوچک و منسجم می گویند که بیشتر از ده نفر باشند.

2.     فرح و شادی امری خوب است و از ویژگی های اهل بهشت است ولی شادی از داشتن مال دنیا یعنی بالیدن و نازیدن به ثروت و مال دنیا که از صفات ناپسند می باشد و آثار بسیار بدی برای شخص ثروتمند و انسان هایی دارد که با او مرتبطند.

3.     فرح و شادی به مال و منال دنیوى موجب نخوت و غرور می گردد زیرا نشانه دلبستگی به مال دنیا است که باعث غفلت از خیر و انجام اعمال نیک و خداپسند است و اسراف و بی خیالی از گناه و ظلم را باعث می شود و در نهایت طبق این آیه که فرموده خداوند فرحین به مال را دوست ندارد باعث سلب الطاف الهى است.

4.     در کتاب الخصال شیخ صدوق از امام صادق نقل شده است که: خداوند بر حضرت موسی وحی فرمود که به زیادی مال دنیا خوشحال مباش و یاد مرا در همه حال فراموش مکن که اگر مرا زیاد یاد کنی گناه فراموشت می شود و ترک یاد من قلبت را قسی و سخت می کند.

5.     قارون مظهر ثروت آمیخته با کبر و غرور و طغیان است. حضرت موسى در طول دوران مبارزه‏اش با سه محور اصلى فساد و طغیان، درگیر بود: یکى محور قدرت و زور که فرعون، سردمدار آن بود. دیگرى ثروت و زَراندوزی که قارون، مظهر آن بشمار مى‏رفت، و سوّمى فریب و تزویر که سامرى رهبرى آن را به عهده داشت. به عبارت دیگر، حضرت موسى با مثلّث شومِ زور، زر و تزویر، دست به گریبان بود. علت بغى و ظلم قارون آن بود که ثروت سرشارى به دست آورده بود، و چون ظرفیت کافى و ایمان قوى نداشت، این ثروت فراوان او را فریب داد و به انحراف و استکبار کشانید. انسان از خداوند باید قبل از اینکه نعمتی را مطالبه کند باید ظرفیت برخورداری از آن را بخواهد.