باید به احترام قرآن سکوت کرد و گوش جان به آن سپرد

بسم الله الرحمن الرحیم

و إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ (أعراف / 204)

ترجمه آیه: و چون قرآن خوانده شود، گوش بدان فرا دارید و خاموش مانید، امید که بر شما رحمت آید.

1.      "انصتوا" از ماده" انصات" به معنى سکوت توأم با گوش فرا دادن است. و معنی آیه این است که اگر کسى قرآن را تلاوت کند، دیگران به احترام قرآن باید سکوت کنند و گوش جان فرا دهند و پیام خدا را بشنوند و در زندگى خود از آن الهام بگیرند، زیرا قرآن تنها کتاب قرائت نیست، بلکه کتاب فهم و درک و سپس عمل است.

2.     هرچند سکوت و گوش دادن به قرآن همیشه مورد تاکید است ولی در هنگام نماز وقتی امام جماعت مشغول قرائت است سکوت و گوش دادن به قرائت ایشان واجب است و حرف زدن نماز را باطل می کند و حتی در خطبه های نماز جمعه نیز هنگام قرائت آیه ای از سوی خطیب نماز جمعه سکوت و گوش دادن بنا به نظر بعضی از علما واجب است ولی در سایر موارد سکوت و گوش دادن به قرائت قرآن مستحب مؤکد است. البته این حکم مستحبّ به قدرى تاکید دارد که در بعضى از روایات از آن تعبیر به واجب شده است. امام صادق ع می فرماید: " بر تو واجب است که در نماز و غیر نماز در برابر شنیدن قرآن سکوت کنی و به آن گوش کنى و هنگامى که نزد تو قرآن خوانده شود، لازم است سکوت کردن  و گوش فرا دادن‏.

3.     امام باقر علیه السلام فرمودند: قاریان قرآن سه گروه مى‏باشند: گروهى قرآن را وسیله‏ى کسب و کار و معاش خود دانسته و بر مردم تحمیل مى‏شوند، گروهى که تنها قرآن را به زبان دارند و در عمل، احکامش را رعایت نمى‏کنند و گروهى که قرآن را تلاوت کرده و دواى درد خود مى‏دانند و همواره با قرآن مأنوسند، خداوند به واسطه‏ى این افراد عذاب را دفع کرده و به خاطر آنان باران نازل مى‏کند و اینان افرادى نادر هستند. «اعز من الکبریت الاحمر»

4.     قران کریم سفره گسترده الهی است اما هر کس به اندازه تلاش وتوانایی خود از ان نعمت الهی بهره می برد.برای استفاده مفید وموثر از این هدیه الهی باید مراحلی را با توجه به ظرفیت خود طی کرد واز قران بهره مند شد. اولین مرحله  نگهدارى قرآن در خانه با رعایت احترام آن است بطوری که با قرار دادن در پشت سر افراد و یا زیر چیزی غیر از قرآن مورد بی احترامی واقع نشود دومین مرحله نگاه کردن به آیات قرآن است و بعد از آن گوش فرادادن به تلاوت قرآن هنگام قرائت است و چهارم در هر فرصتی که پیش بیاید تلاوت قرآن است  خداوند ما را امر می کند به اینکه تا می توانید قرآن بخوانید پنجم  تدبّر و تفکّر در قرآن و ششم عمل به قرآن است. همانطور که در بندهای قبلی عرض شد قرآن کتاب شعر و قرائت نیست کتاب هدایت است و آنها که می خواهند به سعادت دنیا و آخرت نایل شوند باید به امر و نهی های قرآن توجه کنند و به همه آنها در حد توان خود عمل کنند.

5.     سکوت و گوش فرا دادن به قرآن به معنی اهتمام به قرآن است و باعث جلب رحمت خداوند است.

غضبناکی از وسوسه های شیطان است

بسم الله الرحمن الرحیم

و إِمَّا یَنْزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ (أعراف / 200)

ترجمه آیه: و اگر از شیطان وسوسه‏اى به تو رسد، به خدا پناه بَر، زیرا که او شنواى داناست.

1.      "نزغ" وارد شدن و مداخله در امرى براى خرابکارى و فاسد کردن آن است‏. این آیه مربوط به پیامبر عظیم الشان اسلام است که وقتی خداوند امر فرمود با مردم مدارا کن و خطاهای آنها را ببخش وآنها را به نیکی دعوت کن و بر مردم جاهل غضب نکن پیامبر اکرم(ص)  سوال می کند چگونه؟ خداوند این آیه را نازل می فرماید. 

2.     از این آیه فهمیده می شود که اولا حسن خلق آسان نیست و پیامبر خدا در انجام این ماموریت نگران است ثانیا شیطان مداخله می کند و با رفتار جاهلانه خودقصد دارد، انسان را به غضب و انتقام وادار کند. ثالثا پناه بردن به خداوند بهترین راه نجات از وسوسه های شیطان است.

3.     پناه بردن، تنها با گفتن کلمه‏ى «اعوذ باللّه» نیست، بلکه یک پیوند و ارتباط روحى برقرار کردن و توکّل نمودن و خود را به خدا سپردن است‏.

4.     آگاهی از علم خداوند به انسان اولا قدرت، انگیزه و دلگرمی می دهد ثانیا مانع کوتاهی در انجام درست وظایفش می شود و در نهایت انسان به هر اندازه که به علم خداوند یقین داشته باشد به همان اندازه از گناه و در تله شیطان افتادن مصون می شود.

5.     وسوسه‏ ى شیطان، حتمى و دائمى است و هرچند همه‏ى انبیا معصومند، ولى شیاطین حتّى نسبت به آنان هم وسوسه می کنند و اتفاقا ارزش کار انبیا در همین است که با وجود غرائز بشرى و وسوسه‏هاى شیطانى، انسان‏هاى صالح و با تقوا و دور از گناهند.

6.     خداوند مربی پیامبران است و خود به پیامبرش می آموزد که غضب و عصبانیت حلم  و بردباری او را از بین نبرد و در مقابل وسوسه های شیطانی صبر پیشه کند و به خداوند پناه ببرد.

خداوند مدارا با مردم را دوست می دارد

بسم الله الرحمن الرحیم

خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلینَ (أعراف / 199)

ترجمه آیه:  با آنها مدارا کن و عذرشان را بپذیر، و به نیکى‏ها دعوت نما، و از جاهلان روى بگردان (و با آنان ستیزه مکن)

1.      این آیه با تمام سادگی و فشردگی همه اصول اخلاقی را در بر دارد، عفو، اخلاق فردی است و در حق الناس و بیت المال راه ندارد؛ امر به معروف و نهی از منکر اخلاق اجتماعی است؛ و اعراض و دوری از جاهلان اشاره به اخلاق عملی است. امام صادق (ع) می فرمایند: خداوند به مکارم اخلاق امر کرده است و در قرآن آیه ای جامع تر از این آیه در موضوع مکارم اخلاق وجود ندارد.

2.     بسیاری از مردم به دلیل جهل نسبت به حق اعتراض می کنند لازم نیست که انسان در صدد پاسخ آنها باشد بلکه درگیر نشدن با آنها تأثیر خوبی بر دیگران دارد و در عین حال باعث برانگیختن لجاجت جاهلان نیز نمی شود.

3.     امر به عرف یعنی زیبا امر کردن، پسندیده امر کردن و یا به معنی به کارهای پسندیده مردم را دعوت کردن است که در مجموع بهتر است هم به کار نیک انسان ها را دعوت کرد و هم با زبان خوش آنها را امر به نیکی نمود.( خوب حرف بزنیم و حرف خوب هم بزنیم)

4.     حضرت جبرئیل خطاب به حضرت رسول اکرم (ص) عرض کرد: خداوند تو را امر نموده است که هر کس بر شما ظلم کرد ببخشید و هرکس شما را از حقتان محروم داشت شما حق او را تمام و کامل بدهی و هرکس با شما قطع رابطه کرد شما رابطه برقرار کنی .

5.     در روایتی امام رضا (ع) این آیه را به مدارا  بین مردم معنی کرده است یعنی عصاره آیه این است که با مردم باید مدارا کرد.

امکان برای هدایت بشر بیشتر فراهم است

بسم الله الرحمن الرحیم

  وَلَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ (أعراف / 179)

ترجمه آیه: و در حقیقت، بسیارى از جنّیان و آدمیان را براى دوزخ آفریده‏ایم. [چرا که‏] دلهایى دارند که با آن [حقایق را] دریافت نمى‏کنند، و چشمانى دارند که با آنها نمى‏بینند، و گوشهایى دارند که با آنها نمى‏شنوند. آنان همانند چهارپایان بلکه گمراه‏ترند. [آرى،] آنها همان غافل‏ماندگانند.

1.      "ذرء" به معناى آفریدن است‏ و خداوند هدف خلقت بعضی از انسان ها و اجنه را رفتن به جهنم دانسته است در حالی که با استناد به بسیاری از آیات دیگر هدف خداى تعالى از خلقت انسان- مثلا-  این است که رحمتش شامل آنان گشته و همه را به بهشت ببرد ولی انسان ها با اعمال خود کاری می کنند که خداوند با اینکه آنها را براى بهشت خلق کرده به دوزخ ببرد و این هدف دومی است در خلقت اهل خسران و شقاوت، هدف اولى هدفی است اصلى، و غایت دوم غایتى است تبعى و ضرورى.

2.     اهل جهنم مقصود خلقت نیستند و خداوند هیج انسان و جنّی را برای داخل کردن به جهنم خلق نکرده است ولی بطور ثانوی و فرعی جهنمی ها هم هدف از خلقت شده اند. هیچ پدر و مادری فرزند را برای عاق کردن و یا لعن و نفرین کردن به دنیا نمی آورند ولی رفتارشان طوری می شود که بعدها پدر و مادر به کمتر از جهنم و عذاب برای آنها راضی نمی شودند.

3.     عامل دخول جهنم بهره نگرفتن از امکانات هدایتی است که خداوند برای انسان ها خلق کرده است مثل عقل و چشم و گوش که برای استفاده از مواعظ انبیا و مؤمنین و عبرت های جهان داده شده است.

4.     انسان غیر مؤمن و حیوان تنها در یک امر با هم مشترکند و آن هم عدم استفاده از امکانات کسب معرفت است ولی در کفر و عذاب شریک نخواهند بود.

5.     بلای اصلی بشر غفلت است و عامل آن خود انسان است. ملاک انسانیت بهره مندی از نعمت فهم و دیدن و شنیدن است.

حب دنیا راس همه خطاها است

بسم الله الرحمن الرحیم

و لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لکِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ ذلِکَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ (أعراف / 176(

ترجمه آیه: و اگر مى‏خواستیم، قدر او را به وسیله آن [آیات‏] بالا مى‏بردیم، امّا او به زمین [دنیا] گرایید و از هواى نَفْس خود پیروى کرد. از این رو داستانش چون داستان سگ است [که‏] اگر بر آن حمله‏ور شوى زبان از کام برآورد، و اگر آن را رها کنى [باز هم‏] زبان از کام برآوَرَد. این، مَثَل آن گروهى است که آیات ما را تکذیب کردند. پس این داستان را [براى آنان‏] حکایت کن، شاید که آنان بیندیشند.

1.  اخلاد بسوى ارض به معنی چسبیدن به زمین است، و اینجا کنایه از میل به لذات دنیوى و همیشه مشغول به آن بودن است و کلمه" لهث" وقتى برای سگ استفاده مى‏شود  بیرون آوردن و حرکت دادن زبان  است  به معنی اظهار  عطش و تشنگی و در اینجا کنایه از حب دنیا و له له زدن برای رسیدن به دنیا است.

2. دو دستی به دنیا چسبیدن و همت را در حد دنیا نگه داشتن و تنها به دنبال پاسخ به هوای نفس رفتن،  مانع می شود که انسان به مقامات عالی معنوی برسد و توفیقات انسان را در سیر به سوی خداوند سلب می کند و انسان را ذلیل می سازد.

3. قرآن می فرماید عده ای هستند که اگر به آنها چیزی ندهی و منع کنی و یا رها باشند و به خواسته خود برسند در هر دو صورت تشنه دنیا و پول و مقام و... هستند و به خاطر آن حاضرند از منافع اصلی و رسیدن به کمال انسانی دست بکشند. وبرای ترسیم چهره واقعی این افراد مثالی بی نظیر  از حالت سگ زده است که صاحبش چه به او استخوانی بدهد و چه چیزی به او ندهد همیشه در حال له له زدن است.

4. تمثیل شاید عده ای را برنجاند ولی اگر تمثیل صحیح و بجا باشد باعث بیداری است و یا لا اقل باعث عبرت دیگران است.

5.  حب دنیا سعادت انسان را می سوزاند و عالم و غیر عالم اگر گرفتارش شوند فرقی نمی کند. این آیه قصه بلعم باعورا است که به علوم الهی آگاه  بود و دعایش در نزد خداوند مستجاب بود ولی حب دنیا اورا از حضرت موسی(ع) دور و به فرعون نزدیک ساخت.

وجود انسان گواهی می دهد که به تربیت خداوند محتاج است

بسم الله الرحمن الرحیم

و إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی‏ آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى‏ شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلینَ (أعراف / 172(

ترجمه آیه: و هنگامى را که پروردگارت از پشت فرزندان آدم، ذریّه آنان را برگرفت و ایشان را بر خودشان گواه ساخت که آیا پروردگار شما نیستم؟ گفتند: «چرا، گواهى دادیم» تا مبادا روز قیامت بگویید ما از این [امر] غافل بودیم.

1. این آیه از دقیق‏ترین آیات قرآنى از حیث معنا و از زیباترین آیات از نظر نظم و اسلوب است. روایات معصومین و مفسرین همه این آیه را مربوط به عالم ذرّ  دانسته اند.  

2. مخاطب این آیه همه انسان ها از زمان حضرت آدم (ع) تا روز قیامت و دگرگونی این عالم هستند؛ چون همه انسانها (بجز حضرت آدم و حضرت عیسی) از صلب پدران خود اخذ شده اند و لذا سوال و جواب خداوند در این آیه  از همه انسان ها و در همه اعصار و زمان ها برپا می باشد. 

3. معنی گواه شدن انسان بر خود، نشان دادن حقیقت او است به خود او؛ اینکه انسان هر قدر هم دچار کبر و غرور باشد نمى‏تواند انکار کند که مالک وجود خود نبوده، و در تدبیر امور خود محتاج است، چون اگر مالک وجود خود بود خویشتن را از مرگ و سایر دردها و مصائب زندگى نگه مى‏داشت  و هرگز ناچار نمى‏شد که در برابر اسباب طبیعى و وسائلى که او به خیال خود حاکم بر آنها است خضوع کند، آنهم اسباب و وسائلى که خود آنها نیز مانند انسان به غیر خود محتاجند. احتیاج آدمى به خداوند جزو حقیقت و ذات انسان است و در این باره بین عالم و جاهل، صغیر و کبیر و شریف و پست فرقی نیست. پس معنی آیه چنین می شود که: خودت را ببین پس آیا من پروردگارت نیستم؟

4. اینکه فرمود:" أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ" بیان آن چیزى است که باید به آن شهادت داد، و جمله" بَلى‏ شَهِدْنا" اعتراف انسان‏ها با تمام وجودشان است به اینکه این مطلب را ما شاهد بودیم و چنین شهادتى از ما واقع شد.

5. علت اگر بکلى از این کار صرف نظر مى‏کردیم و احدى را شاهد بر خودش نمى‏گرفتیم، و احدى به ربوبیت ما شهادت نمى‏داد، و به این معنا علم و اطلاعى بهم نمى‏رسانید همه در قیامت بر ما اقامه حجت مى‏کردند، و مى‏گفتند: ما در دنیا از ربوبیت پروردگار غافل بودیم، و بر غافل هم تکلیف و مؤاخذه‏اى نیست" أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلِینَ".

6. پیام اصلی این آیه این است که انسان محتاج به مربى است که تربیتش کند و این مربی تنها خداوند است.

7. برای مواخذه، دادگاهی و محکوم نمودن دلیل می خواهد و حجت باید تام و کامل باشد خداوند نیز خود را از این قانون مستثنی نمی داند و چون موضوع مواخذه انسان است متن آیه بسیار دقیق، شفاف، منسجم و منظم می باشد تا هیچ بهانه ای به دست انسان ندهد.

خداوند برای بعضی از گناهان سریع العقاب است

بسم الله الرحمن الرحیم

و إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکَ لَیَبْعَثَنَّ عَلَیْهِمْ إِلى‏ یَوْمِ الْقِیامَةِ مَنْ یَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ إِنَّ رَبَّکَ لَسَریعُ الْعِقابِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحیمٌ (أعراف / 167( 

ترجمه آیه: و [یاد کن‏] هنگامى را که پروردگارت اعلام داشت که تا روز قیامت بر آنان [یهودیان‏] کسانى را خواهد گماشت که به آنها عذاب سخت بچشانند. آرى، پروردگار تو زود کیفر است و همو آمرزنده بسیار مهربان است.

1.  این آیه مربوط به قوم یهود است و علت عذاب آنها این بوده است که یهودیان معتقد بودند خداوند نیازمند است و قدرت در دست آنها است و بی نیاز از خداوند هستند و دوم اینکه آنها معتقد بودند دست خداوند بسته است و نمی تواند در این دنیا کاری کند.

2. گناهان در نزد خداوند یکسان نیستند، خداوند برای بعضی از گناهکاران سریع العقاب است یعنی گناهکار را زود به کیفر گناهش می رساند وبرای بعضی غفور و رحیم و برای بعضی حلیم و بردبار است.

3. از سایر آیات می شود احتمال داد که ملاک سرعت عذاب طغیان است که در نتیجه احساس بی نیازی به خداوند ایجاد می شود و آثار طغیان بشر تن ندادن به قانون الهی است که زمین را تا قیامت می تواند به فساد بکشد.

4. منظور از عذاب شدید و سریع در خصوص یهود، آوارگی و نسل کشی توسط بخت النصر  در سال587 قبل از میلاد که به جلای بابل معروف است  و آوارگی و کشتار مردم اورشلیم توسط تیتوس شاهزاده رومی در سال 70 میلادی که به جلای وطن معروف است و امثالهم می باشد. امام باقر (ع) فرمود: یهود هرگز دولت و عزت نخواهد داشت و همیشه خوار و ذلیل خواهد بود.

5.  در تربیت فرزندان خود نیز می توان از این آیه الهام گرفت و نباید همه خطاهای بچه ها را یکی دانست؛ با بعضی از خطاهای بچه ها باید سریع برخورد شود، نسبت به بعضی از آنها باید اغماض نمود و نادیده گرفت وکیفر بعضی از خطاهای بچه ها را باید معلق گذاشت یعنی مثلا می توان گفت تا یک ماه اگر خطایی از تو سرنزند این خطای تو را خواهم بخشید.

هر که راه موعظه را بر روى خود ببندد، راه قهر الهى را به روى خویش باز کرده است

بسم الله الرحمن الرحیم

فلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ أَنْجَیْنَا الَّذینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذینَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئیسٍ بِما کانُوا یَفْسُقُونَ (أعراف / 165(

ترجمه آیه: پس هنگامى که آنچه را بدان تذکّر داده شده بودند، از یاد بردند، کسانى را که از [کار] بد باز مى‏داشتند نجات دادیم و کسانى را که ستم کردند، به سزاى آنکه نافرمانى مى‏کردند، به عذابى شدید گرفتار کردیم.

1.  این آیه مربوط به یک آبادی در ساحل دریا در زمان حضرت داود (ع) است. طبق شرع حضرت موسی(ع) شنبه روز عبادت اعلام شده بود که نباید در آن روز به کار دنیا می پرداختند. با امر خداوند برای سخت شدن امتحان مؤمنین ماهی ها روزهای شنبه به ساحل می آمدند و در روزهای دیگر به اعماق دریا کوچ می کردند که صید آنها سخت می شد. عده ای از اهالی آبادی حوضچه هایی در ساحل ایجاد نمودند تا ماهی ها شنبه در آن حوضچه ها جمع شوند و سپس راه را بر ماهی ها می بستند و روز یکشنه آنها را صید می کردند. مؤمنین آنها را از این کار نهی می کردند و عده ای هم سکوت اختیار کرده بودند. قرآن فقط نهی کنندگان را نجات یافته اعلام می کند.

2. این آیه یکی از آیات صریح در اهمیت و نقش نهی از منکر درجامعه است

3. نهی از منکر یکی از راهکارهای صیانت جامعه از فسق و فجور است که پشت مؤمنین را تقویت و پشت گنهکاران را تضعیف می کند. نهى از منکر، در همه ادیان آسمانی بوده است ولی قرآن جزو ویژگی های امت پیامبر اسلام (ص) شمرده است. علامه طباطبایی علت آن را ایثار و جان فشانی امت اسلامی در احیای امر به معروف و نهی از منکر می داند. طبق این آیه نهی از منکر اگر سبب هدایت دیگران نشود، سبب نجات خود نهی کنندگان مى‏شود.

4. فراموشى، اگر در اثر بى توجّهى و بى‏اعتنایى باشد و به معنی پشت گوش انداختن باشد کیفر دارد و اگر بی اعتنایی به دستورات خداوند باعث قانون شکنی شود عذاب الهی را به دنبال خواهد داشت.

5.  هر که راه موعظه و نصیحت و نهی از منکر را بر روى خود ببندد، راه قهر الهى را به روى خویش باز کرده است.

6.  بى‏تفاوتان همانند قانون شکنان، ظالمند و سکوت، هم ظلم و هم زمینه‏ى هلاکت است. سکوت در برابر فسق و فساد و عدم قطع رابطه با ستمگران، شرکت در فسق و ظلم و موجب اشتراک با ظالمین در عذاب مى‏باشد جلوگیرى نکردن از ستم ستمگران و موعظه نکردن ایشان در صورت امکان، و قطع نکردن رابطه با ایشان در صورت عدم امکان موعظه، شرکت در ظلم است، و عذابى که از طرف پروردگار در کمین ستمگران است در کمین شرکاى ایشان نیز هست.

تحریف در دین ظلم به خود و دیگران است

بسم الله الرحمن الرحیم

فبَدَّلَ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قَوْلاً غَیْرَ الَّذی قیلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما کانُوا یَظْلِمُونَ (أعراف /162)

ترجمه آیه: پس، کسانى از آنان که ستم کردند، سخنى را که به ایشان گفته شده بود به سخن دیگرى تبدیل کردند. پس به سزاى آنکه ستم مى‏ورزیدند، عذابى از آسمان بر آنان فرو فرستادیم.

1. این آیه در باره قوم بنی اسرائیل است که به آنان امر شده بود به احترام مکان مقدس خم  شوند و هنگام ورود بگویند «حطه» یعنی خدایا بار گناهان ما را فرو نه و ما را ببخش؛  ولی آنها گفتند: «حنطة»، یعنى خوردن گندم سرخ که به ما قوّت مى‏دهد، براى ما دوست داشتنى‏تر از این کار و گفتار است و خداوند به همین خاطر برای آنها « رجز» یعنی عذابی آسمانی فرستاد.

2.  تبدیل کلام و یا رفتاری به کلام و رفتار دیگر را تحریف می گویند و تحریف می تواند لفظی مثل همین آیه باشد و یا معنوی مثل تغییر معنای مولا در حدیث غدیر باشد و یا تحریف عملی باشد مثل احترام به کسی که از دیدگاه اسلام قابل احترام نیست و یا مثل تغییر در ماه های حرام قمری که قوم بنی اسرائیل انجام می داد.

3.  این آیه به صراحت بیان می کند که  تحریف یعنی تبدیل و تغییر فرامین الهى، اگر چه یک کلمه باشد، فسق و ظلم است و  موجب سخط و غضب خدا و باعث نزول عذاب است‏. استمرار و اصرار بر تحریف موجب نزول عذاب در دنیا هم می شود

4.  برخی از علما به استناد این آیه و امثال آن گفته اند که ما حق تغییر و تبدیل کلام معصومین (ع) در دعاها و اذکار را نداریم و نمی توانیم حتی یک کلمه از آن را تغییر دهیم ولی باید توجه نمود که بنی اسرائیل کلام خداوند را به معنی ضد آن تغییر می دادند و اگر کسی در خصوص دعا و یا ذکر نیز چنین کاری کند گناه بزرگی مرتکب شده است ولی اگر کلمه ای از دعا به کلمه مترادف تغییر یابد تحریف محسوب نمی شود.

امر به معروف و نهی از منکر اولین ویژگی پیامبر اسلام در این آیه می باشد

بسم الله الرحمن الرحیم

الَّذینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجیلِ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّباتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبائِثَ وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتی‏ کانَتْ عَلَیْهِمْ ... (الأعراف / 157 (

ترجمه آیه: همانان که از این فرستاده، پیامبر درس نخوانده- که [نام‏] او را نزد خود، در تورات و انجیل نوشته مى‏یابند- پیروى مى‏کنند [همان پیامبرى که‏] آنان را به کار پسندیده فرمان مى‏دهد، و از کار ناپسند باز مى‏دارد، و براى آنان چیزهاى پاکیزه را حلال و چیزهاى ناپاک را بر ایشان حرام مى‏گرداند، و از [دوش‏] آنان قید و بندهایى را که بر ایشان بوده است برمى‏دارد.

1. در این آیه به جاى" یؤمنون" کلمه" یتبعون" بکار رفته، و این بهترین تعبیر است، زیرا ایمان به آیات خداى سبحان و ایمان آوردن به انبیاء و احکام ایشان به اطاعت و تسلیم در برابر دستورات ایشان است، و تعبیر " یتبعون" مى‏فهماند که ایمان به‏ معناى صرف اعتقاد فائده‏اى ندارد، چون هر قدر هم شخص اعتقاد به حقانیت آیات و شرایع الهى داشته باشد مع ذلک وقتى اطاعت و تسلیم در کارش نباشد عملا حق بودن آن آیات را تکذیب کرده است. حضرت امام رضا (ع) ایمان را اعتقاد قلبی، اقرار زبانی و عمل و اطاعت با تمام وجود تعریف می فرماید.

2.  از اینکه اسم رسول خدا (ص) در این آیه نیاورده و با سه وصف" رسول"،" نبى" و" امى" یاد کرده و مخصوصا از اینکه دنباله‏اش فرموده:" الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ" به خوبى بدست مى‏آید که آن جناب در تورات و انجیل هم به همین سه وصف معرفى شده است،

3.  در باره معناى «امى» اختلاف است. همه این احتمالات در معنی امی ممکن است:الف) یعنى کسى که خواندن و نوشتن نمى‏داند. ب) این کلمه منسوب به «امت» است. یعنى همانطورى که بشر اولى نمى‏توانست از هنر کتابت، استفاده کند، او نیز نمى‏تواند. برخى گفته‏اند: منظور از «امت» عرب است، زیرا عرب از نعمت سواد محروم بود. ج) منسوب به «ام» به معناى مادر است. یعنى بر همان حالى است که از مادر، تولد شده و سواد خواندن و نوشتن را ندارد. د) منسوب است به «ام القرى» یعنى مکه. پس «امى» یعنى «مکى» همین معنى از امام باقر (ع) نیز روایت شده است.

4. امر به معروف و نهی از منکر مقدم بر سایر صفات و ویژگی های رسالت نبی مکرم اسلام معرفی شده است و این نشان دهنده اهمیت این وظیفه بزرگ اجتماعی می باشد.

5.  پیامبر اسلام شخص درس نخوانده است که همه انسان ها ( درس خوانده، نابغه، دانشمند و ...) را امر به معروف و نهی از منکر می کند و چیز های پاک را برای همه حلال و چیز های ناپاک و پلید را حرام می گرداند و موانع سعادت را اعم از خرافات و عقاید ساختگی را از پیش پای همه برمی دارد و احکام سخت سایر ادیان را لغو می گرداند.