بسم الله الرحمن الرحیم
وَ نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلىَ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُواْ فىِ الْأَرْضِ وَ نَجعَلَهُمْ أَئمَّةً وَ نَجعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ(قصص/5)
ترجمه آیه: و خواستیم بر کسانى که در آن سرزمین فرو دست شده بودند منّت نهیم و آنان را پیشوایان [مردم] گردانیم، و ایشان را وارث [زمین] کنیم.
1. کلمه منت به معناى نعمت سنگین است، و به دو نحو استعمال مىشود، یکى منت عملى یعنی دادن یک نعمت و دوم منت زبانى که به معنی اظهار دادن نعمت است برای تحقیر کسی که نعمت را دریافت نموده است و منت زبانی از کارهاى زشت است. منت زبانی و تحقیر کسی که کفران نعمت می کند گاهی می تواند آثار مثبتی داشته باشد. واژه مستضعف از ماده ضعف، به معنى ضعیف نگه داشته شده است.
2. مراد از مستضعفان در این آیه، با توجّه به مجهول بودن فعل «اسْتُضْعِفُوا»، کسانى هستند که خود در این امر نقش نداشته و استکبار آنها را به استضعاف کشیده باشد. یعنی در این آیه مستضعف کسى است که توان دارد، اما از ناحیه ظالمان و جباران سخت در فشار قرار گرفته و در نتیجه ناتوان نگه داشته شده است، ولى با این حال ساکت و تسلیم نیست، پیوسته تلاش مىکند دست ستمگران را از خود و جامعه کوتاه ساخته و آئین حق و عدالت را برپا کند. خداوند فقط به چنین گروهى وعده یارى و حکومت در زمین داده است، نه افراد بىدست و پا و ترسو که حتى حاضر نیستند فریادى بکشند، تا چه رسد به اینکه پا در میدان مبارزه بگذارند و قربانى شوند. البته مستضعف اقسامى دارد فکرى، فرهنگى، اقتصادى، اخلاقى و سیاسى و آنچه قرآن بیشتر روى آن تکیه کرده است مستضعفین سیاسى و علمی – معرفتی است.
3. این آیه مربوط به قوم بنی اسرائیل است و می خواهد بگوید فرعون و هامان اراده کرده بودند که بنى اسرائیل را تار و مار کنند و قدرت و شوکتشان را درهم بشکنند تا حکومت بطور دائمی در دست فرعونیان باشد. این آیه و آیه بعدی پرده از اراده و مشیت خداوند در مورد مستضعفان برداشته و پنج امر را در این زمینه بیان مىکند. خداوند می خواهد: نخست اینکه بنی اسرائیل متنعم شوند؛ دیگر اینکه پیشوای همه شوند؛ سوم اینکه آنها وارثان دستاوردهای فرعونیان شوند؛ چهارم اینکه حکومتی قوى و پا بر جا داشته باشند و بالآخره پنجم اینکه آنچه را که فرعونیان از آن بیم داشتند (به قدرت رسیدن بنی اسرائیل و خواری فرعونیان) خود شاهد آن شوند.
4. این آیه هر چند در قصه بنی اسرائیل آمده است ولی یک قانون کلى را بیان می کند و لذا برای همه مبارزان در راه حق و عدالت آیه ای بسیار امیدبخش است. نمونهاى از تحقق این مشیت الهى، حکومت بنى اسرائیل و زوال حکومت فرعونیان بود و نمونه کاملترش حکومت پیامبر اسلام ص و یارانش بود، حکومت پا برهنهها و تهىدستان با ایمان که پیوسته از سوى مشرکان مکه مورد تحقیر و استهزاء بودند، و تحت فشار و ظلم و ستم قرار داشتند و نمونه گستردهتر آن ظهور حکومت حق و عدالت در تمام کره زمین بوسیله مهدى موعود (ارواحنا له الفداء) است.
5. خداوند بر مریض منت شفا دارد زمانی که مریض وظیفه خود را در خصوص اقدام به درمان درست انجام دهد و بر کشاورز منت میوه و ثمره خوب دارد وقتی کشاورز وظیفه خود را در خصوص کشاورزی درست انجام دهد و در جامعه نیز خداوند وعده پیروزی و عدالت داده است برای کسانی که در راستای برقراری عدالت جانفشانی کنند. سنت و قانون لا یتغیر الهی این است که هیچ نتیجه ای بدون سبب حاصل نمی شود. کسانی که این قانون الهی را درست درک نکرده اند بی شک در زندگی بسیار مشکل خواهند داشت.
مهندس رضا عباسی