بسم الله الرحمن الرحیم

وَ إِذَا بَطَشْتُم بَطَشْتُمْ جَبَّارِینَ (شعراء/130)

ترجمه آیه: و چون حمله‏ ور مى ‏شوید [چون‏] زورگویان حمله‏ ور مى ‏شوید؟

1.       " بطش" (بر وزن نقش) به معنى گرفتن چیزى با قدرت و برترى است و نیز به معناى کشتن با شمشیر و زدن با تازیانه نیز آمده است و کلمه" جبار" به معناى کسى است که بر دیگران علو و عظمت و سلطنت داشته باشد و این خود یکى از صفات خداى سبحان است که در خصوص ذات مقدس او مدح و در غیر او ذم شمرده مى‏شود، براى اینکه در غیر خدا معنایش زورگویی است یعنی این که از سر غضب مردمان را بزند و شکنجه کند، بدون اینکه قضاوتی عادلانه در حقشان شده باشد و یا خود به عاقبت کارش بیاندیشد.

2.     قرآن در این آیه سومین رفتار قوم هود را که مورد انتقاد قرار می دهد. جامعه و حکومت ها و همچنین پدر و مادر و مربیان و کسانی که به نوعی حق ولایت نسبت به یک نفر پیدا می کنند مانند صاحبان شرکت ها که فردی را استخدام می کنند زمانی که شاهد خطا و یا جرمی می شودند حق مؤاخذه و تنبیه دارند. ولی از دیدگاه قرآن کسی حق ندارد خود را مثل یک سلطان متکبر و سرکش بداند که مالک جان و حقوق فردی و اجتماعی انسانها می باشد. حتی از دیدگاه خداوند پدر و مادر هم مالک فرزندان خود نیستند بلکه امانتدار می باشند.

3.     با شناختی که در طول تاریخ از حاکمان جبار حاصل شده است آنها دارای صفاتی مانند قساوت، ضعیف کشی، انتقام جویی، ظلم و حق کشی، کبر و غرور و خود بزرگ بینی هستند که باید هر کسی در مقام انتقام، تنبیه و مؤاخذه از چنین صفاتی خود را دور کند. و نیز جباران هدف از انتقام را اصلاح نمی دانند بلکه فقط برای نشان دادن قدرت و ایجاد رعب در دل رقیبان خود از آن استفاده می کنند.

4.     این توصیه بسیار ارزشمند قرآن در عصر حاضر از اهمیت بیشتری برخوردار است. متاسفانه پیشرفت بشر باعث شده است که ابزارهای بهتر و پیشرفته تری برای ظلم، شکنجه و کشت و کشتار ایجاد گردد. اگر حکومت ها بخواهند جباری کنند قادرند در یک آن شهری را ویران کنند و گنهکار و بی گناه را یکجا بکشند.

5.     بر اساس آیه 19 سوره قصص جبار بودن در مقابل مصلح بودن است یعنی انسان جبار در دل قصد اصلاح ندارد. از دیدگاه قرآن در همه جا انسان باید با قصد اصلاح رفتار کند. قرآن قصاص را که شدیدترین حکم است اولا چون باعث حیات و امنیت جامعه می داند مطرح نموده است و ثانیا به عنوان گزینه دوم بعد از عفو آن را پیشنهاد می داند و زمان ارزش گذاری نیز عفو را بهتر از قصاص معرفی می کند. لذا در تنبیه و حتی انتقام لازم است انسان، علاوه بر رعایت عدالت، شفقت، رأفت و مهربانى داشته باشد و قصد تأدیب و اصلاح داشته باشد و به عاقبت کار بیاندیشد که روزی خود نیز نزد خداوند مؤاخذه خواهد شد و پاسخگو خواهد بود.