بسم الله الرحمن الرحیم

وَ هُمْ یَصْطَرِخُونَ فِیهَا رَبَّنَا أَخْرِجْنَا نَعْمَلْ صَلِحًا غَیرْ الَّذِى کُنَّا نَعْمَلُ  أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْکُم مَّا یَتَذَکَّرُ فِیهِ مَن تَذَکَّرَ وَ جَاءَکُمُ النَّذِیرُ  فَذُوقُواْ فَمَا لِلظَّلِمِینَ مِن نَّصِیرٍ(فاطر/37)

ترجمه آیه: و آنان (اهل جهنم ) در آنجا فریاد برمى‏آورند: «پروردگارا، ما را بیرون بیاور، تا غیر از آنچه مى‏کردیم، کار شایسته کنیم.» مگر شما را [آن قدر] عمر دراز ندادیم که هر کس که باید در آن عبرت گیرد، عبرت مى‏گرفت و [آیا] براى شما هشداردهنده نیامد؟ پس بچشید که براى ستمگران یاورى نیست.

1.       کلمه" اصطراخ" به معناى شیون و فریاد و استغاثه است، این آیه بیان می دارد که اهل جهنم فریاد برآورده از خداوند درخواست برگشتن به دنیا را می کنند تا آنچه را که در دوران عمر خود از دست داده اند تدارک نمایند یعنی ایمانشان را اصلاح نموده  و اعمال صالح انجام دهند. تعبیر به" صالحا" (به صورت نکره) اشاره به این است که اهل جهنم حتی کمترین اعمال صالحی ندارند و دست خالی هستند. احتمالا اگر عملی هم انجام داده اند یا به دلیل عدم نیت خالص مقبول نشده است ویا در عالم برزخ تسویه حساب شده است و پاداش آن را دریافت کرده اند.

2.       در پاسخ به در خواست اهل جهنم خداوند با صراحت مى‏گوید: شما چیزى کم نداشتید، زیرا اولا به اندازه کافى فرصت در اختیارتان بود، و ثانیا انذار کننده الهى به سراغ شما آمد، و این دو رکن بیدارى و نجات هر انسانی است که برای شما هم فراهم بود، بنا بر این عذر و بهانه‏اى براى شما وجود ندارد، اگر مهلت کافى نداشتید عذرى بود، و اگر مهلت داشتید و معلم و مربى و رهبر و هادى به سراغ شما نمى‏آمد باز عذرتان پذیرفته بود.

3.       سوال این است میزان عمر کافی نزد خداوند چند سال است؟ بعضى گفته‏اند: شصت سال است، و آن از حضرت امیر المؤمنین (ع) روایت شده که فرمودند: عمرى که خدا اتمام حجّت بر فرزند آدم در آن نموده شصت سالست و از پیامبر (ص) نیز روایت شده که فرمود: هر کس را که خدا شصت سال عمر داد پس قطعا حجّت را بر او تمام کرده است. برخی چهل سال دانسته اند  در خبرى آمده است: بنده در گشایش و آزادى است تا چهل سال، پس از آن خداوند به ملایکه‏اش وحى مى‏کند که من به این بنده‏ام عمرى دادم، پس از این سخت‏گیرى کنید و اعمالش را زیاد و کم و کوچک و بزرگ بنویسید. در روایتی از امام صادق (ع) این آیه توبیخی برای پسران هیجده سال دانسته شده است. ممکن است روایت اخیر (هیجده سال) اشاره به حد اقل سن برای حسابرسی و روایات قبل اشاره به حد اکثر سن باشد. 

 

4.       منظور از بیم دهنده معمولا در آیات قرآن اشاره به وجود انبیاء مخصوصا پیامبر اسلام ص است، ولى در برخی روایات کتب آسمانى، حوادث بیدار کننده همچون مرگ دوستان، نزدیکان، پیرى و ناتوانى هم از بیم دهنده ها شمرده شده اند.‏