بسم الله الرحمن الرحیم
وَ مِنَ النَّاسِ وَ الدَّوَابّ وَ الْأَنْعَامِ مخُتَلِفٌ أَلْوَانُهُ کَذَالِکَ إِنَّمَا یخْشىَ اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ غَفُورٌ(فاطر/28)
ترجمه آیه: و از مردمان و جانوران و دامها که رنگهایشان همان گونه مختلف است [پدید آوردیم]. از بندگان خدا تنها دانایانند که از او مىترسند. آرى، خدا ارجمندِ آمرزنده است.
1. دواب به معناى جنبنده است و شامل همه حیوانات مىشود؛ أنعام جمع «نعم» به معناى شتر است ولى به گاو و گوسفند و شتر گفته مىشود. هرچند دواب شامل انعام هم می شود ولی بدلیل اهمیّت و نیاز شدید انسان به این سه حیوان نامشان جدا آمده است. خشیت ترس همراه با تعظیم و برخاسته از علم و آگاهى است.
2. کوه ها، میوه ها، حیوانات و حتی انسان ها از تنوع برخوردارند به حدی که دانشمندان معتقدند هیچ موجودی شبیه موجود دیگر نیست یعنی حتی دوبرگ یک درخت شبیه یکدیگر نیستند این موجودات هر کدام با ویژگیها و عجائب خلقتشان نشانهاى از قدرت، عظمت و علم آفریدگارند.
3. از ابن عباس روایت شده که خداوند فرموده از آفریدگان من فقط کسی از من میترسد که جبروت و عزّت و سلطنت مرا شناخته است و پیامبر (ص) فرمود: داناتر شما بخدا ترسوتر شماست از خدا.
4. از این آیه فهمیده می شود که مراد از" علما"، علماى باللَّه است، یعنى کسانى که خداى سبحان را به اسماء و صفات و افعالش مىشناسند، یعنی با تحقیق در این جهان و کسب علوم تجربی در شناخت آیات و نشانه های قدرت خداوند، دلهایشان به وسیله آن آرامش مىیابد و از شک و دودلی نجات می یابند. یعنی هرچه انسان علمش در باره مخلوقات زیاد می شود باید ترسش از خداوند هم زیاد شود. یعنی علم و سخنش با عملش یکی باشد. از امام صادق علیه السّلام روایت شده که فرمود مراد بعلماء کسانى است که فعل و عمل او قول او را تصدیق نماید و هر که تصدیق ننماید عمل او قول و گفتار او را عالم شناخته نمىشود.
5. امام زین العابدین(ع) می فرمایند: علم و عمل دو دوست حقیقى هستند. کسى که خدا را بشناسد از (مخالفت با اوامر و نواهى) بیمناک است. و همین بیمناک بودن، او را به عمل کردن به طاعت پروردگار، وادار مىنماید. و به راستى که صاحبان علم و پیروان آنان افرادى هستند که خدا را به خوبى شناختهاند، و براى رضاى او عمل مىکنند، و به سوى او رغبت دارند
6. حاج آقای قرائتی نقل می کند در کنار حرم امام رضا علیه السلام خدمت علامهى طباطبایى قدس سره رسیدم و عرض کردم: من در سالهاى اول تحصیلم همین که مشغول نماز مىشدم، حالت گریه و خشوع داشتم، ولى اکنون که با سواد شدهام در نماز غافلم، پس آیه «إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ» چه مىگوید؟ ایشان فرمود: علمى که شما دارید، یک سرى اطلاعات و محفوظات است، اگر علم واقعى بود، عبودیّت تو بیشتر مىشد.
7. کوتاه سخن اینکه" عالمان" در قرآن کسانى نیستند که مغزشان صندوقچه آراء و افکار این و آن، و انباشته از قوانین و فورمولهاى علمى جهان و زبانشان گویاى این مسائل، و محل زندگیشان حوزه های علمیه و یا دانشگاهها و کتابخانههاست، بلکه علما آن گروه از صاحبنظران و دانشمندانند که نور علم و دانش، تمام وجودشان را به نور خدا و ایمان و تقوا روشن ساخته، و نسبت به وظائفشان سخت احساس مسئولیت مىکنند و از همه به امر و نهی خداوند پاىبندترند. دانشمندان بى تقوى، در آئینهى قرآن جاهلند، جهل به عظمت پروردگار، جهل به رسالت و تکلیف خود در دنیا، جهل به هدف آفرینش، جهل به سرنوشت و قیامت.
8. و جمله" إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ غَفُورٌ" دلیل ترس علما از خداوند را بیان می کند و مىرساند که خدا به علت اینکه عزیز است، یعنى پیروز شکست ناپذیر است از هر جهت است، و غفور یعنى نسبت به گناهان و خطاها، بسیار آمرزنده است. عالمان و دانشمندان می دانند که تنبیه و پاداش نتها در دست قدرت خداوند است لذا از او خشیت دارندو به درگاهش تقرب مىجویند، و مشتاق لقاى او هستند.
9. ترس از خدا ترس از یک حاکم ظالم نیست که چون هر چه دلش بخواهد انجام می دهد مردم از قضاوت ظالمانه او می ترسند بلکه ترس از خدا ترس از یک قاضی عادل است، ترس از خدا به معنى ترس از مسئولیتهایى است که انسان در برابر او دارد، ترس از اینکه در اداى رسالت و وظیفه خویش کوتاهى کند و در روز حسابرسی با قضاوت عادلانه خداوند مواجه شود.
ساعت مچی