بسم الله الرحمن الرحیم
إِلَّا مَن تَابَ وَ ءَامَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُوْلَئکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَ کاَنَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا وَ مَن تَابَ وَ عَمِلَ صَالِحًا فَإِنَّهُ یَتُوبُ إِلىَ اللَّهِ مَتَابًا (فرقان/ 70 و 71)
ترجمه آیات: مگر کسى که توبه کند و ایمان آورد و کار شایسته کند. پس خداوند بدیهایشان را به نیکی تبدیل مىکند، و خدا همواره آمرزنده مهربان است. و هر کس توبه کند و کار شایسته انجام دهد، در حقیقت به سوى خدا بازمىگردد.
1. توبه یعنی بازگشت از گناه و کمترین مرتبهاش پشیمانی است، و معلوم است که اگر کسى از کردههاى قبلىاش ندامت نداشته باشد از گناه دور نمىشود و هم چنان آلوده و گرفتار آن خواهد بود. توبه همان ایمان قلبى و آتش حسرت است که سبب مىشود تیرهگى شرک و گناه از روح انسان زائل شود و صفاى فطرى که به دلیل شرک و یا ارتکاب گناه از دست داده بود بازیابد. و سیئه به معناى قبیح و عمل ناشایسته است سیئه به کاری گفته مىشود که مخالف امر خدا باشد.
2. توبه کننده واقعی شرایطی دارد از جمله: ترک کردن گناه و پشیمانى از انجام آن، اراده و عزم عدم بازگشت به گناه و همچنین تدارک نمودن زمینه ممکن براى جلوگیرى از اعاده آن، هر گاه این چهار شرط فراهم شود شرایط توبه و عدم بازگشت به گناه کامل گشته است. در این آیات برای قبول توبه سه شرط بیان شده است: اول پشیمانی از گناهی که مرتکب شده است دوم اقرار به ایمان سابق خود که در هنگام گناه تیرگی آن را فرا گرفته بود و سوم جبران گذشته با انجام کارهای نیک. پس گنهکار در آتش جهنم گرفتار خواهد بود مگر این سه کار را در دنیا انجام دهد: اول توبه و بازگشت، دوم ایمان و سوم عمل صالح.
3. یکی از مصادیق عمل صالح برای توبه کننده قبول عواقب گناهی است که مرتکب شده است قاتل باید قصاص شود و اگر غیر عمد بوده باید دیه پرداخت کند؛ دیه فرزندان سقط شده طبق احکام شرع بر عهده سقط کننده است و تا دیه را پرداخت نکند توبه نکرده است. زناکار باید حد زده شود و ...
4. در این آیه یکی از آثار توبه این است که اعمال زشت انسان در اثر توبه تبدیل به اعمال زیبا می شود؛ در حقیقت این آیه مىخواهد بفهماند که توبه در نزد خداوند آن قدر عظیم و اثرش آن چنان زیاد است که گناهان را مبدل به ثواب مىکند و این کار هیچ بعید نیست، چون توبه عبارت است از سپردن خود به خداوند و خداى غفور و رحیم در باره بنده اش چنین بخششی را می کند. از امام باقر علیه السّلام در باره همین موضوع سوال شد ایشان فرمود: مؤمن گناهکار را در روز قیامت برای حسابرسی می آورند در حالی که خداى تعالى متولى حساب او است، خداوند او را از گناهانش آگاه می کند بدون اینکه کسی مطلع شود. سپس خداوند به فرشتگان کاتب می فرماید: بدل نمائید گناهان او به ثواب و سپس نامه اعمال او را به همه مردم آشکار کنید. مردم شاهد می شوند که او هیچ گناهی در نامه اعمالش ندارد و آنگاه خداوند او را امر می کند که داخل بهشت شود و این معنای آیه می باشد.
محمد آذرکار