ترجمه آیه: و از نعمت های الهی بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرف ها را دوست نمی دارد.
1. اسراف که در لغت به معنی در گذشتن از حد میانه و تجاوز از حد می باشد مصادیق زیادی دارد و تشخیص مصادیق آن بسیار و در عین حال مهم می باشد.
2. یکی از مصادیق اسراف ضرر زدن به جان و مال است. امام صادق (ع) فرموده اند: انما الاسراف فیما افسدالمال و اضرّ بالبدن یعنی اسراف در جایی است که مال از بین رود و به بدن زیان و صدمه برسد.
3. معطّل گذاشتن یک نعمت الهی و استفاده نکردن از آن و بجای آن بهره مندی از چیزی که جایز نیست و یا مناسب نیست، از مصادیق اسراف است. مثل خوردن قسمت هایی از حیوان حلال گوشت که مضر و حرام است و کم توجهی به سایر اعضای حلال آن و یا مثل بهره مندی از انسان های ناشایست در کارها و گماشتن به کاری که از انجام آن ناتوان است و بی توجهی به نیروهای شایسته. قرآن قوم لوط که به آن عمل زشت و پست گرفتار بودند را مسرف می خواند.
4. یکی از مصادیق اسراف استفاده بی رویه و بیش از حد نیاز از نعمت است مثل خوردن غذا هنگام سیری و یا صرف وقت بیش از نیاز در کارها که به وقت کشی از آن یاد می شود؛ این موارد را تبذیر نیز می گویند. در کشور ما متاسفانه این نوع از اسراف شناخته شده نیست و کمتر خانواده ای خود را مبذّر و مسرف می داند مثلا نیاز یک انسان در شبانه روز 7 عدد زیتون، سه عدد سیاه دانه، 7 عدد انجیر، 21 عدد مویز و 10 عدد بادام است ولی ما از هرکدام به اندازه ای می خوریم که سیر شویم.
5. یکی از مصادیق اسراف استفاده نابجا از نعمت است مثل پوشیدن لباس مجلسی در خانه و یا در محیط کار و در نتیجه تضییع منابع جامعه و زیاد کردن هزینه های خانه که لازم نبود.
6. هر چه در راه خداوند صرف شود هرچند به اندازه کوه های بزرگ باشد اسراف نیست و آنچه در راه شیطان و در حرام و گناه صرف شود اسراف است هر چند به اندازه دانه خردل باشد.
7. مرحوم علامه طباطبایی اسراف در استفاده از زینت و رزق و تجملات را عامل اکثر جنگ ها و تجاوزها و خرابی ها می داند. اگر جلو خیلی از ریخت وپاش ها استفاده از تجملات و اسراف ها گرفته شود چه در دولت ها و چه در زندگی شخصی انسانها قتل، فساد، دزدی و فحشاء و حتی بسیاری از مشکلات محیط زیست در جامعه رخ نمی دهد و یا بسیار کم می شود.
حمید پاشا