وَ اذْکُر إسْمَ رَبِّک و تَبَتَّل الیه تَبْتیلا (مزمّل / 8)، و نام پروردگارت را یاد کن و تنها به او بپرداز.
1. خداوند معنای واقعی زندگی است و انسان باید یاد پروردگار کند. یاد پروردگار آرامش روحی و روانی انسان در کوتاه مدت، باعث قیام برای برقراری قسط و عدل در میان مدت (زندگی دنیا) و سعادت در آخرت است.
2. بهترین یاد خداوند قرائت قرآن است و بهترین قرائت قرآن، قرائت در حین نماز است و بهترین و خالصترین نماز، نماز شب است. امر به ذکر نام خدا و یا مطلق امر به ذکر در قرآن در اکثر موارد یعنی امر به قرائت قرآن و کاملترین شکل قرائت قرآن که همراه با طهارت کامل و رو به قبله و با نیت خالص باشد، نماز است.
3. منظور از تَبَـتُّل در این آیه نماز شب میباشد. نماز شب از عبادات مؤکّد در اسلام است ولی بر پیامبر اکرم(ص) که مسئولیت تربیت انسانها را برعهده داشت این عبادت واجب بود. میشود از این آیه چنین استنباط کرد که نماز شب برای کسی که مسئولیت سنگینیدارد مثل قضاوت یا امری که با انسان مرتبط است مثل مشاوره دادن، مربیگری و معلمی مؤکّد است.
4. به حضرت مریم(ع) و حضرت فاطمه (س) به دلیل کثرت عبادت و دل نبستن به دنیا لقب بتول داده شده است.
5. تَبتُّل به معنی رهبانیت و پشت کردن به دنیا در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) ناپسند ارزیابی شده است. زیرا در اسلام رهبانیت و ترک دنیا وجود ندارد ولی به معنی انقطاع کامل از دنیا و توکل به خداوند و دل نبستن به لذایذ دنیا و دعای مخلصانه مورد قبول و تأکید روایات میباشد.
6. ذکر و یاد خدا با الفاظ و عبادات در معرض ریا میباشد و باید اهل ذکر تلاش زیاد کند که از دام ریا در امان باشد. بعضی از عرفا وقتی در فردی ظرفیت عبادت زیاد و ذکر و نماز شب نمیدیدند قناعت به واجبات را توصیه می کردند. در باره امام باقر(ع) گفته شده است که همیشه زبانش چسبیده به کامشان بوده است و دائم الذکر به لا اله الا الله بودند در این ذکر لب ها تکان نمی خورند و حرف مصوتی هم ندارد که باعث آشکار شدن حالت ذکر امام گردد.
7. اگر بخواهیم حالت ذکر در ما ماندگار باشد بهتر است در زمان مشخص و با برنامه انجام گیرد. مثلاًقرائت قرآن به میزان دو صفحه بعد از هر وعده نماز و یا مداومت بر نمازهای نافله برنامهای است که میتواند از ماندگاری بیشتری برخوردار باشد.
کی رفتهای زدل که تمنا کنم تو را
کی بودهای نهفته که پیدا کنم تو را
غیبت نکردهای که شوم طالب حضور
پنهان نگشتهای که هویدا کنم تو را