کارگردان این عالم خداوند است

إقْرأ باسم رَبَّکَ الذی خلق (علق /1) بخوان بنام پروردگارت که آفرید.

1.       سوره علق اولین سوره‌ای است که بر پیامبر گرامی اسلام نازل شده است و اولین آیه آن با دعوت به خواندن و مطالعه کردن آغاز می‌گردد. سرانه مطالعه کتاب در جوامع اسلامی در مقایسه با سایر کشورها نشان می‌دهد که این خواستة الهی هنوز در طراز جامعه اسلامی محقق نشده است. (اقراء)

2.       از این آیه فهمیده می‌شود که هر کاری را با نام خدا باید همیشه آغاز نمود و این یعنی اولاً در انجام کارها علاوه بر مطالعه، برنامه‌ریزی و تلاش، بر خداوند توکل نمود. ثانیاً بسم الله الرحمن الرحیم یکی از شعائر اسلامی است و مؤمن باید با گفتن بسم الله در ابتدای هر کاری، مؤمن بودن خود را آشکار سازد. و اگر در جایی زندگی یا کار می‌کند که نمی‌تواند ایمان خود را آشکار نماید باید مهاجرت کند و الّا خداوند از کوتاهی او در انجام شعائر الهی نخواهد گذشت. (باسم ربّک)

3.       ربّ نخستین صفتی است که خداوند در قرآن خود را به آن متصف نموده است. و این بیانگر این است که اولاً فهم ربوبیت و کارگردانی عالم در نظام الهی مؤثرتر و مهم‌تر از فهم سایر ویژگی‌ها است. و ثانیاً ربّ پل ارتباطی میان دین و سیاست و عامل درگیری‌های بعدی دین‌داران و دین‌آوران و دنیاداران و اربابان قدرت (که یکی گردش جهان را به خداوند و دیگری به انسان یا سایر عوامل می‌سپارد) است و خداوند در این آیه و در ابتدای نزول قرآن مؤثر بودن خود بر نظام عالم را به صراحت تقریر نموده است.

4.       خالقیت خداوند و حتی توحید در خالقیت در طول تاریخ مورد مناقشه نبوده است و تقریباً اتفاق نظر در آن وجود داشته است. تنها موضوعی که اکثر امت‌ها بر سر آن با انبیاء خود اختلاف داشتند و باعث تکذیب آنها و یا حتی به شهادت رساندن آنان می‌شد ربوبیت، تدبیر و کارگردانی عالم بوده است. (رَبُّک الذی خَلَقَ)