بسم الله الرحمن الرحیم

وَ اصْطَنَعْتُکَ لِنَفْسىِ(طه/41)

ترجمه آیه: و تو را براى خود پَروردم.

1. کلمه اصطناع از صنع به معناى طلب ساختن چیزی است ولی معانی دیگری هم دارد از آن جمله می باشد: احسان و نیکویی کردن، تربیت کردن و پروردن کسی یا چیزی، برگزیدن برآوردن کاری از خود و خالص نمودن کسی یا چیزی برای خود.

   با توجه به تعدد معنی لغوی، معنی آیه می تواند موارد زیر باشد: 1- آن قدر به وى احسان کرد که وى را به او نسبت مى‏دهند، و مى‏گویند: این صنیع فلانى است و این نمک‏پرورده او است. 2- من تو را خالص براى خودم قرار دادم، و همه نعمتهایى که در اختیار تو است همه اینها از من و احسان من است، و در آن غیر من کسى شرکت ندارد، پس تو خالص براى منى. 3- ترا براى وحى و رسالت خویش برگزیدم و ترا آن چنان خالص گردانیدم که به اراده و محبت من حرکت کنى. بدیهى است که تبلیغ رسالت، باید به اراده و محبت خدا باشد. 4- ترا برگزیدم که میان من و مردم واسطه باشى، بطورى که در تبلیغ رسالت از جانب من بمنزله این باشى که گویا خودم با مردم سخن مى‏گویم. 5- برگزیدم و خاص ساختم تو را براى محبت خود، یعنى تو را دوست خود گرفتم و به الطاف خود مخصوص گردانیدم. 6- اى موسى تو را اختیار فرمودم براى اقامه حجت خود و گردانیدم تو را میان خود و بندگان تا آنکه تو در تبلیغ رسالت و مخاطبه با بندگان و احتجاج بر ایشان، قائم مقام من باشى بر وحى، که گویا من ایشان را مخاطب و احتجاج فرمایم. 7- تو را در این مراحل براى خودم تربیت کردم، یعنی موسى خالص شده براى خدا بود، غیر خدا را در او راهى و بهره‏اى نبود 8- وَ اصْطَنَعْتُکَ لِنَفْسِی  لا یدرک و لا یوصف است، خوشا به حال موسى، یک بشر خاکى به مرحله‏اى از تکامل مى‏رسد که چنین خطابى از طرف خدا مى‏شنود. من تو را براى خودم پرورش دادم و ساختم 9- براى وظیفه سنگین دریافت وحى، براى قبول رسالت، براى هدایت و رهبرى بندگانم، تو را پرورش دادم و در کورانهاى حوادث آزمودم و نیرو و توان بخشیدم و اکنون که این ماموریت بزرگ بر دوش تو گذارده مى‏شود از هر نظر ساخته شده‏اى 10- " اصطناع" از ماده" صنع" به معنى اصرار و اقدام مؤکد براى اصلاح چیزى است یعنى تو را از هر نظر اصلاح کردم گویى براى خودم مى‏خواهم. 11- بعد از آزمون های زیاد چون دیدم ویژگی ها و اخلاق شریفی داری و لیاقت جانشینی مرا داری تو را از خواص خودم قرار دادم و تو را فقط برای خودم برگزیدم.

  2. به نظر می رسد تنوع معانی این آیه بیشتر به دلیل بیان هدف و انگیزه است که به وسیله مفسرین به خداوند نسبت داده شده است. لذا آیه بیش از دو معنی ندارد: الف- برگزیدن موسی به دلیل شایستگی ها 2- تربیت موسی به دلیل سختی ماموریت پیش رو. در معنی اول بیان نعمت های الهی مقدمه این کلام می شود که چون تو لیاقت نعمت ها را نشان دادی تو را برگزیدم و این معنی با سیاق آیه مناسب تر است و اکثر مفسرین با این معنی آیه همراه هستند.

3. چگونه خداوند یک انسان ویژه تربیت کرده است؟ آیا می شود از آن الگو برای تربیت انسان های خاص استفاده نمود؟ آیات قبلی نحوه تربیت یک انسان ویژه را بیان می کند. و چون قرآن کتاب هدایت است می توان از آن در تربیت سایرین هم الگوبرداری نمود. فقط کافی است فهم تاریخی و خصوصیات مربی و متربی را حذف و ویژگی ها و محدودیت های خود را به آن اضافه نمود.

4.  هیچ انسانی اهداف بزرگ را نمی تواند محقق سازد مگر اینکه خود را برای تحقق آنها تربیت کند یعنی ابتدا خود را بسازد بعد وارد گود مسئولیت اجتماعی گردد.

5.   این محبت‏ آمیزترین سخنى است که خداوند در حق این پیامبر بزرگ فرمود، و به گفته بعضى شبیه سخنى است که حکماء گفته‏اند ان اللَّه تعالى اذا احب عبدا تفقده کما یتفقد الصدیق صدیقه:  خداوند هنگامى که بنده‏اى را دوست دارد آن چنان از او تفقد مى ‏کند که دوست مهربان نسبت به دوستش.                     افرادی که قرار است ماموریتی بزرگ انجام دهند نیازمند روحیه هستند هر چند انسان تربیت شده ای مثل حضرت موسی باشد. اگر به عنوان مدیر، کسى را براى کارى اعزام مى‏کنیم، بکوشیم که روحیه او مالامال از عشق و احساس غرور و دلگرمى نسبت به ما، سازمان ما و اهدافی که برایش ترسیم کرده ایم  باشد.