ن وَالْقَلَم وَ ما یَسْطُروُن (قلم / 1) ، سوگند به قلم و آنچه را با قلم مینویسند.
1. اولین چیزی که خداوند به آن قسم یاد کرده است قلم و نوشتهها میباشد. فهم ما از موضوعات مورد قسم خداوند دو امر است: الف) آنچه را که خداوند به آن قسم یاد میکند یکی از نعمتهای الهی است. ب) در بین نعمتهای بیحد و حصر الهی که در این عالم هستند نعمتی را که خداوند بر آن قسم میخورد از اهمیت برخوردار است. پس معلوم میشود که قلم و نوشتجات نعمتی الهی و مهم هستند. به تجربه هم میدانیم که منشاء و سرچشمه همة تمدنها نوشتجات و قلم میباشد.
2. این آیه، یافتههای تجربی بشر را به رسمیت شناخته است و بر آنها مُهر زده است ولی این به معنی تأیید و قبول آنها به عنوان امور صادق و هدایتگر نیست بلکه صرفاً به معنی به رسمیت شناختن است. و این مسئولیت صاحبان قلم و نوشتجات را سنگین میسازد. مثل به رسمیت شناختن اسنادی که به دادگاه ارائه میشود. چه بسا همان اسناد مُهر خورده و تأیید شده بر علیه ارائه دهندة آن اسناد مورد استفاده قرار گیرد.
3. هر چند سخنان انسان نیز در قرآن امر مهم خوانده شده است و هر انسانی نسبت به سخنانی که بر زبان میآورد در روز قیامت مسئول خواهد بود ولی نوشتجات به دلیل ماهیت ماندگاری که دارد و نیز قابل تکثیر است افراد زیادی را تحت تأثیر قرار میدهد و در نتیجه نویسنده ممکن است در روز قیامت مجبور به پاسخگویی نسبت به مخاطبی باشد که صدها سال بعد از او و در کشوری دیگر به دنیا آمده است. بدون شک مطلب خوب نیز همینطور است و جزو باقیات الصالحات حساب میشود که ثواب آن را نویسنده ممکن است قرنها استفاده کند و در روز قیامت اسباب ترقی بیشتر جایگاه او را فراهم سازد.